Azerbaycan Alfabesi

Azerbaycan Alfabesi

Azerbaycan’da kullanılan alfabe Latin alfabesidir. İlk olarak 1929 yılında kullanılmaya başlanmış ancak kullanılması Sovyetler Birliği tarafından reddedilmiştir. Bilindiği üzere Rusça Kiril alfabesi ile yazılmaktadır ve Sovyetler Birliği’nde halk genel olarak Rusça yazmakta ve konuşmaktadır. 1939 yılında alfabenin reddedilmesi üzerine ülkede Kiril alfabesi kullanılmış ve Rusça hakim dil olmuştur. Bugün bakıldığında Azeri halkının büyük çoğunluğunun Azerice yanında Rusça da konuşabildiği görülmektedir.

1991 yılında Azerbaycan’ın kendi bağımsızlığı ilan etmesi üzerine yeniden kendi özlerine dönerek Azeri Türkçesinin yazılışında ve okunuşunda kullanılan Latin alfabesini kullanmaya başlamışlardır. Azerbaycan Türkçesi Yakutça’dan sonra Latin alfabesi ile yazılan ikinci Türk dilidir. Azerbaycan’da 1929 yılında kullanılan Latin alfabesi Bakü’de Türk Alfabe Komitesi tarafından bulunmuştur. Azerbaycan alfabesindeki harfler Türk alfabesine yakın olmakla birlikte bir iki harf farklılığı bulunmaktadır. 1992 yılından sonra Azerbaycan resmi alfabesi şu harflerden oluşmaktadır:

Azerbaycan Alfabesi

Türk Alfabesi İle Farkı

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz. Görüldüğü üzere sadece Əə, Xx ve Qq harfleri hariç diğer harfler Türk alfabesinin aynısıdır. Türk alfabesi ve Azerbaycan alfabesi birbirine yakın olduğu için Azerice kolayca öğrenilmektedir. Hatta Azerbaycan alfabesi tam olarak öğrenilmeden bile Azerice konuşmaların benzerliği nedeni ile kolayca anlaşılmaktadır.

Azerbaycan Alfabesi Özelliği

Azerbaycan dili, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin resmi dilidir. Aynı zamanda Azerbaycan Cumhuriyeti’nde ve Transkafkasya’nın diğer bölgelerinde yaşayan Azerbaycan halkı tarafından da konuşulmaktadır. Azerbaycan alfabesi Arap alfabesinden türetilmiştir ve soldan sağa doğru yazılmıştır. Azerbaycan dili, İran ve Kafkas etkilerine sahip bir Türk dilidir ve onu Orta Asya’nın ana dil bileşenlerinden biri yapar.

Azerbaycan alfabesi, Azerbaycan Cumhuriyeti’nde kullanılan resmi yazı sistemidir. 9 harf kullanır: æ, Ə, ğ, ğş, ı, ış, ğ, ğş ve ı-. Azerbaycan alfabesi, Sovyet Rusya’da kullanılan Kiril alfabesinin bir uyarlamasıdır. Kiril alfabesinin harfleri, sesleri daha doğru temsil eden farklı harflerle değiştirildi. Bu, hem Azerice konuşanlar hem de Azerice öğrenenler için daha kolay okuma ve yazma sağladı.

Azerice Latin alfabesi kullanılarak yazılmıştır. Tüm harfler ilgili Kiril karşılıkları- æ (Ь), Ə (Ч), ğ (Х), ğş (ХС), ı (Ы), ış (ЫС), ğ (ЧС) ve ğş ( ЧС). Azerice’de kelimeler veya cümleler arasında boşluk yoktur; bunun yerine, bu boşluklar virgül ve iki nokta üst üste gibi noktalama işaretleri için ayrılmıştır. Ayrıca Azerice’de büyük harf yoktur; sadece küçük harfler vardır.

Latin alfabesinde 22 harf vardır- A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R , S, T, U ve V. Harfler bir araya getirilerek kelimeler oluşturulabilir: A + L = ALIF; ben + D = kimlik; ve B + E = BELEV. Ünlüleri yazmanın iki yolu vardır: uzun ünlüler iki harf veya üç sayı kullanılarak yazılır – Ö (E + O) OGAZ’ı temsil eder; Ü (U + U) USUZ’u temsil eder. Kısa ünlüler bir harfle gösterilir – Q (Q + Q) QAQQA’yı temsil eder; Z (Z + Z), ZAZA’yı temsil eder. Ünsüzler gerekirse sayılarla gösterilebilir- S + 1 = SILEY; C + 2 = CULELL. Yüz bin veya daha az sayıları yazarken Latin alfabesinin yerini Arap rakamları alır.

Azerbaycan alfabesi, boşlukları verimli kullanması ve sesleri harflerle ifade etmedeki doğruluğu sayesinde uluslararası kabul görmüş bir yazı sistemi haline gelmiştir. Kiril alfabesinden türetilmesinin yanı sıra birincil yazı sistemi olarak işlev gördüğü Türkmence ve Özbekçe gibi dillerde de yardımcı alfabe olarak kullanılır. Azerbaycan dili, çağdaş Azerbaycan nüfusu arasındaki yaygınlığı ve Orta Çağ Kafkas Arnavutluk’unun birincil edebi biçimi olarak tarihi nedeniyle Azerbaycan kültürünün ve tarihinin hayati bir parçasıdır.